Czym charakteryzuje się lękowy styl przywiązania? Osoby z lękowym stylem przywiązania bardzo często panicznie boją się odrzucenia. Może także objawiać się zazdrością, która pod spodem kryje właśnie obawę przed samotnością. Lęk ten jest bardzo ogromny i może być wywołany różnymi zachowaniami partnera, partnerki. Poniżej opiszę dla Ciebie czym jest lękowy styl przywiązania, w jaki sposób może się objawiać w związku oraz, co można zrobić aby sobie z nim poradzić w przypadku gdy jesteśmy osobą z lękowym stylem przywiązania bądź jesteśmy w taką osobą związku.
Obecne lęki i obawy są objawami ranami, które mogły się pojawić w pierwszych kilku latach Twojego życia, a praca u źródeł pozwoli Ci poczuć się pewniej w życiu i Twojej relacji.
Wiele osób poprzez pracę indywidualną zmienia lękowy styl przywiązania na bezpieczny. Ty także możesz uleczyć wczesne trudne doświadczenia oraz traumatyczne przeżycia pracując ze swoją podświadomością.
Czym jest styl przywiązania?
Styl przywiązania według teorii przywiązania (attachment theory) wykształca się w pierwszych latach życia dziecka i wpływa znacząco na sposób w jaki dana osoba buduje więzi z innymi osobami oraz jak reaguje na zmienność sytuacji w relacjach.
W podstawowej teorii przywiązania wyróżnia się 4 style przywiązania
- lękowy styl przywiązania,
- unikający styl przywiązania,
- ambiwalentny/ zdezorganizowany styl przywiązania
- bezpieczny styl przywiązania.
Czym jest lękowy styl przywiązania?
Lękowy styl przywiązania charakteryzuje się pewnym sposobem patrzenia na świat oraz funkcjonowania w relacjach z innymi osobami, w którym ma się negatywne postrzeganie siebie oraz pozytywne postrzeganie otoczenia.
Najczęściej występującą kombinacją w stylu lękowym jest obniżona samoocena, która w połączeniu z poczuciem niestabilności otoczenia daje właśnie lękowe zachowania i reakcje na otaczający świat, obawy przed opuszczeniem, trudności z zaufaniem innym osobom.
Według teorii przywiązania lękowy styl przywiązania powstaje na skutek nie zapewnionego poczucia bezpieczeństwa w relacji w połączeniu z niedostępnością emocjonalną / fizyczną matki lub innego głównego opiekuna dziecka.
W wyniku tej niezaopiekowanej potrzeby bezpieczeństwa, w dziecku wytwarza się bardzo silne przekonanie, że nie jest wystarczająco dobre, aby zasługiwać na miłość. Co ostatecznie może przerodzić się w lęk przed odrzuceniem w dorosłych relacjach oraz może się także przejawiać w trudnościach ze znalezieniem pracy obawami o przyjaźnie.
Trudności ze stawianiem granic, skupienie na zadawalaniu innych, ciągłe podporządkowywanie się
Posiadasz lękowy styl przywiązania?
- Obawiasz się odrzucenia?
- Nie potrafisz postawić granic?
- Obawiasz się, że nie uda Ci się nikogo znaleźć?
- Nie potrafisz powiedzieć NIE?
- Zamartwiasz się o relację?
Najczęściej osoby posiadające lękowy styl przywiązania charakteryzują się niską samooceną, niskim poczuciem własnej wartości (nawet pomimo wielu osób mówiących im jak dobrymi specjalistami są w swojej dziedzinie). Jednocześnie stawiają swoich partnerów na piedestał potęgując swoje poczucie niskiej wartości.
Ze względu na niskie poczucie własnej wartości, które u osób z tym stylem jest niezwykle częste i silne, bardzo często osoby te przejawiają także obawy związane z niestabilnością związku/relacji.
Najczęstrzą przyczyną powstania lękowego stylu przywiązania jest niedostępność emocjonalna opiekuna może być związana np. z wymogiem umieszczenia dziecka w inkubatorze ( w przypadku np. wcześniaków), powikłaniami związanymi z porodem (np. mama dziecka musi pozostać dłużej w szpitalu niż dziecko).
Niedostępność może być także spowodowana emocjonalnymi trudnościami wynikającymi np. z depresji poporodowej, dużą ilością godzin pracy rodziców, czy niestabilnością emocjonalną związaną np. z uzależnieniem jednego lub obojga rodziców, czy chorobą psychiczną.
Dodatkowo do niedostępności emocjonalnej może się dołożyć brak bezpieczeństwa fizycznego spowodowany np. przemocą w rodzinie, czy nieumiejętnością odpowiedniego reagowania na emocje dziecka np. złoszczenie się rodzica na lęki dziecka, częste wybuchy złości w trakcie kłótni rodziców, niestabilność emocji z jakimi rodzic pojawia się w obecności dziecka (np. chaotyczność emocjonalna przy powrocie z pracy), sztywne i nieznoszące sprzeciwu reguły narzucane przez rodzica.
Lękowy styl przywiązania może także pogłębić nieznajomość reguł wymierzania kar przez rodzica czy opiekuna, brak rozmów n/t konsekwencji zachowania dziecka (brak tłumaczenia powiązania przewina-kara).
Podsumowując, u dziecka w związku z powyższymi warunkami w jakich się wychowuje, może się wykształcić:
- poczucie niskiej wartości,
- brak pewności siebie,
- obawy co do stabilności relacji z osobami przywiązania ( rodzice, a później partnerzy, znajomi, praca )
Jak odkryto lękowy styl przywiązania?
Lękowość została zaobserwowana w trakcie wykonywania eksperymentu “strange situation experiment” gdzie badacze obserwowali charakterystyczne zachowania dzieci z lękowym stylem przywiązania.
Po pierwsze – dziecko w pierwszej fazie oswajania się z nowym otoczeniem, nie przejawia większego zainteresowania otoczeniem, chroni się za to mocno w objęciach mamy, pozostaje blisko, nie oddala się.
Po drugie – badacze zaobserwowali silną reakcję lękową u dziecka kiedy mama lub osoba opiekująca wychodzi z pokoju i pozostawia dziecko same.
Po trzecie – po powrocie mamy lub opiekuna, dziecko przez dłuższy czas nie potrafi się uspokoić mocno przylegając do mamy bądź okazuje objawy złości, także pomimo uspakajania przez rodzica.
Posiadasz lękowy styl przywiązania?
- Obawiasz się odrzucenia?
- Nie potrafisz postawić granic?
- Obawiasz się, że nie uda Ci się nikogo znaleźć?
- Nie potrafisz powiedzieć NIE?
- Zamartwiasz się o relację?
Takie reakcje według teorii przywiązania mogą być spowodowane tym, że dziecko może nie mieć zaufania do stałości obecności rodzica – stąd silna potrzeba przebywania blisko rodzica. To zmniejszone zaufanie może być przyczyną większego stresu dziecka w przypadku nieobecności opiekuna i większej trudności w uspakajaniu się, kiedy rodzic powróci.
Brak zaufania do stałości rodzica może być spowodowany tym, że rodzic może wracać w różnych stanach emocjonalnych nie zawsze reagując bezpiecznie na stres okazywany przez dziecko w wyniku nieobecności – np. rodzic mógł za często reagować złością na płacz czy przestrach dziecka albo mógł zbyt często reagować chaotycznie.
Podsumowując, osoby ze stylem lękowym często:
- Obawiają się odrzucenia lub utraty bliskiej osoby – w oczach otoczenia – zbyt przesadnie
- Przeważnie nieświadomie nie akceptują siebie poszukując akceptacji z zewnątrz
- Głęboka rana – niskiej wartości siebie, nie może być zaspokojona z zewnątrz, co może prowadzić do nadmiernego zabiegania o potwierdzenie własnej wartości prowadząc do frustracji i niechęci u najbliższych
- Głębokie poczucie niezapewnionej miłości, może powodować ciągłe poszukiwanie miłości z zewnątrz – np. związki „na zakładkę”
- Głębokie poczucie niestałości relacji, może powodować stany lęku a nawet przerażenia kiedy partner/partnerka się odsuwa, wyjeżdża, jest bardziej zajęta/zajęty w pracy
- Mogą przejawiać nadmierną zazdrość o drugą osobę powodując kłótnie, wyrzuty pretensji
- Przejawiają zachowania impulsywne z powodu trudności z kontrolowaniem własnych emocji
- Przejawiają silny niepokój o trwałość związku, często może objawiać się to nadmierną ilością wiadomości, telefonów, próśb o kontakt.
- W momentach postrzeganej rozłąki mogą:
- Zabiegać (zbyt przesadnie) o zapewnienia miłości
- Mieć trudności z utrzymaniem koncentracji w pracy, gdyż wszystkie myśli krążą wokół partnera/partnerki/relacji
- Nie słuchać potrzeb partnera, uważając, że partner wystawia je na “test”
- Nie słuchać swoich potrzeb, bojąc się bycia odrzuconym gdy będą dbać o swoje
- Będąc w roli rodzica, mogą nie umieć stawiać granic ani wyciągać konsekwencji przy wychowaniu dzieci
Szczegółowiej o niektórych symptomach stylu lękowego napisałem w artykule poniżej.
Jak rozpoznać lękowy styl przywiązania w związku?
Osoby posiadające lękowy styl przywiązania często nie potrafią stawiać własnych granic oraz mogą mieć trudności z przestrzeganiem granic innych osób.
Bardzo często nie potrafią powiedzieć komuś “nie”, wyrazić bezpiecznie słów krytyki gdyż z jednej strony obawiają się bycia odrzuconymi przez partnerów. Z drugiej strony długo dusząc i minimalizując swoje własne potrzeby przeważnie w wyniku skumulowanej frustracji wyrażają słowa krytyki w zbyt późnym etapie frustracji, czyli podchodzą do rozmowy w zbyt dużych emocjach z tendencją do odbierania wszystkiego osobiście.
Skumulowane i niewyrażone emocje powodują dodatkowe rozchwianie w relacji i mogą przyczyniać się do bardzo gwałtownych sprzeczek.
Często ze względu na brak przestrzeni aby usłyszeć odmienne zdanie albo opinię, różnice w relacji są odbierane jako “wszystko albo nic”, każda różnica traktowana jako koniec relacji.
Konfrontowanie się z czyimś odmiennym zdaniem jest bardzo trudne ze względu na nieustającą obawę przed opuszczeniem.
Często nawet najmniejsza kłótnia czy sprzeczka jest postrzegana jako zerwanie relacji.
Prowadzi to często do podporządkowywania się drugiej osobie, braku własnego zdania, rezygnacji z własnych potrzeb i marzeń w życiu.
Ze względu na obawę przed opuszczeniem kolejnym charakterystycznym zachowaniem jest nadmierna czujność w relacji. Każda najmniejsza odchyłka u drugiej osoby może urosnąć do rangi rozpadu w związku. Ciągłe uspakajanie i zapewnianie o stałości uczuć może być męczące dla drugiej osoby w relacji.
Przekonanie, że nie znajdą innej miłości, może prowadzić do życia w niezadowalających relacjach tylko po to, aby nie czuć samotności. W połączeniu z niską samooceną mogą żyć w przekonaniu, że nigdy nikogo innego nie znajdą i to jest jedyna osoba, z którą lepiej pozostać, niż zaryzykować bycie w samotności.
Dosyć szybko potrafią zawiązywać relacje, także na odległość, dając z siebie wszystko co tylko mogą (co nie zawsze jest odbierane pozytywnie ze względu np. na 5 różnych języków miłości, czy doświadczenia życiowe drugiej osoby w relacji).
Często jednak zdarza się, że idealizują drugą osobę, starając się nie dostrzegać negatywnych cech bojąc się życia w samotności. Wolę już żyć z tą osobą, niż żyć samotnie. Może to dodatkowo prowadzić do frustracji, której źródeł podświadomie „nie chcą” dostrzec. Idealizacja partnera/partnerki w przypadku rozstania może prowadzić do dalszego bólu związanego z utratą relacji, przeciągającego się cierpienia, wciągania siebie w obniżający nastrój wewnętrzny krytycyzm – to moja wina, że mnie zostawiono – na pewno coś źle zrobiłem i powinienem się inaczej zachować.
Znalezienie kolejnego związku jednak przysporzy podobnych problemów w nowej kombinacji, ze względu na wciąż aktywne i niezaleczone rany z okresu dzieciństwa, które osoba ze stylem lękowym może pożegnać na skutecznej terapii.
Z pozytywnych aspektów, osoby ze stylem lękowym przeważnie są wrażliwe na potrzeby swoich partnerów. Mają dosyć dużą potrzebę bliskości i bezpieczeństwa. Często poszukują głębokich kontaktów. Dosyć łatwo nawiązują relacje z innymi chociaż na poziomie, gdzie mogą tracić z oczu swoje własne potrzeby. Często myślą o drugiej osobie, starają się także o tym informować drugą osobę. Poszukują bliskości i zjednoczenia z drugą osobą dążąc do maksymalnego stopienia, co może być często przytłaczające dla drugiej osoby i wywoływać reakcje unikowe.
Kiedy jednak czas rozłąki się wydłuża lub zaczynają postrzegać oddalenie partnera. Ich systemy obronne mogą uruchamiać tzw. „zachowania protestacyjne” – zbyt częste poszukiwanie kontaktu, lęki, trudności w koncentracji na życiu poza relacją, żądania bliskości, zagrywki mające na celu wywołanie zazdrości u bliskiej osoby. Mogą także przesadnie się nie odzywać cierpiąc w środku katusze i lęki – skoro on się nie odzywał przez 3 godziny, to ja się nie odezwę przez 6 godzin – niech zobaczy jakie to bolesne.
Posiadasz lękowy styl przywiązania?
- Obawiasz się odrzucenia?
- Nie potrafisz postawić granic?
- Obawiasz się, że nie uda Ci się nikogo znaleźć?
- Nie potrafisz powiedzieć NIE?
- Zamartwiasz się o relację?
Jak sobie radzić z lękowym stylem przywiązania w związku?
Według Johna Bowlby, wytworzony za dzieciństwa styl przywiązania będzie nam towarzyszyć do końca życia. Jednakże badania pokazują obraz, ze ok. 30% przypadków zmienia swój styl przywiązania jeśli trafią na odpowiednią osobę w relacji – w tym przypadku jeśli osoba będzie przejawiać bezpieczny styl przywiązania. Dodatkową szansę daje nam odbycie procesu terapeutycznego. W niektórych przypadkach silnych objawów lękowych można się wspierać zastosowaniem farmakologicznych środków antydepresyjnych czy uspakajających, które może przepisać psychiatra.
Dużo jednak zależy od ilości włożonego wysiłku i chęci zmiany – gdyż lęk przed odkryciem co mogło spowodować nasz styl przywiązania często odbiera chęci do podjęcia terapii.
Na szczęście pojawiają się terapie, które w coraz szybszy i bezpieczny sposób potrafią pomóc osobom z lękowym stylem przywiązania.
Samoobserwacja, mindfulness.
Aby złagodzić charakterystyczne własne zachowania lękowe warto jest poznać co je wywołuje. Czyli metoda samopoznania, samoobserwacji, analizy naszych wcześniejszych przypadków, kiedy pojawiły się reakcje lękowe. Może lęki są powodowane stresem przed podróżami i rozłąką z drugą osobą? Może obciążenie w pracy i brak wolnego czasu aby móc spędzić go z partnerem powodują obawy przed rozpadem relacji? Może przebodźcowanie w wychowaniu dzieci? Trudny szef lub projekt w pracy pobudzają lęki przed niepowodzeniem a co za tym idzie porzuceniem przez najbliższą osobę?
Bardzo dobre efekty daje praca z traumatycznymi przeżyciami z dzieciństwa. Kiedy poczujesz, że nie jesteś uszkodzoną osobą, że tworzysz całość, która potrzebuje tylko odkopać swoje wewnętrzne piękno.
Przestaniesz się obawiać porzucenia, albo dramatycznie podniesie się Twoje poczucie wartości. Przestaniesz poszukiwać miłości w miejscach, w których jej nie dostaniesz . Poczujesz, że masz wartość sam/sama w sobie i nie potrzebujesz jej poszukiwać z zewnątrz.
Skupianie się na faktach.
Jedną z bardzo ważnych umiejętności, jakie mogą pomóc w życiu codziennym, jak i w relacji, jest umiejętność odróżniania faktów od własnych nadinterpretacji, do których style pozabezpieczne są skłonne w nadmiarze.
Umiejętność powstrzymania własnej interpretacji sytuacji do momentu aż uda się porozmawiać z drugą osobą, może zażegnać wiele konfliktów jeszcze zanim się pojawią. Umiejętność komunikacji jest bardzo ważnym elementem każdego związku czy relacji. Dodatkowo nauka naprawiania sytuacji po kłótni pozwala zwiększać zaufanie w relacji i budować trwalsze związki.
Umiejętność dostrzegania oraz regulowania swoich emocji za pomocą różnych technik, które można się nauczyć dodatkowo pozwala na łatwiejsze i spokojniejsze życie.
Ekstremalne emocje
Bardzo często osoby ze stylem lękowym łączą się w związkach z osobami o stylu unikowym. Kiedy osoby z tymi dwoma stylami się „sprzęgną” dochodzi do tzw. aktywacji systemów obronnych obu osób, które napędzają spiralę emocji. Niewyrażone emocje kumulują się w obojgu partnerów i powstaje polaryzacja bardzo mocno przyciągająca oboje do siebie a jednocześnie niezwykle bolesna psychicznie.
Ta polaryzacja według partnerów jest wskaźnikiem jak bardzo się kochają, jednakże w rzeczywistości w grę wchodzą uruchomione na pełnych obrotach zachowania protestacyjne stylu lękowego i zachowania unikowe stylu unikowego.
Związki unikowo-lękowe są, według Amira Levine – „Partnerstwo bliskości”, jednymi z najbardziej bolesnymi i najdłużej trwającymi relacjami.
Dla porównania, gdyby którykolwiek z partnerów wszedł w relację z osobą „bezpieczną”, zdezaktywowany system obronny lękowy byłby interpretowany jako brak chemii między partnerami – a co za tym idzie – brak uczucia i miłości.
Z punktu widzenia Terapii Relacyjnej.
W trakcie pracy z parami czy indywidualnie w gabinecie, dzielę się takim stwierdzeniem:
„Do relacji wybieramy sobie osobę, na tyle podobną do domowych warunków, abyśmy mogli odtwarzać nasze rany z dzieciństwa, ale na tyle odmienną, że jest szansa na nowe wspaniałe zakończenie.”
Posiadasz lękowy styl przywiązania?
- Obawiasz się odrzucenia?
- Nie potrafisz postawić granic?
- Obawiasz się, że nie uda Ci się nikogo znaleźć?
- Nie potrafisz powiedzieć NIE?
- Zamartwiasz się o relację?
Podsumowując
Osoby z lękowym stylem przywiązania bardzo często panicznie boją się odrzucenia. Może także objawiać się zazdrością, która pod spodem kryje właśnie obawę przed samotnością. Lęk ten jest bardzo ogromny i może być wywołany różnymi zachowaniami partnera, partnerki.
Osoby z lękowym stylem przywiązania przejawiają tak zwane strategie aktywujące skłaniające Cię do robienia poniższych rzeczy, kiedy czujesz oddalenie się partnera. Są to między innymi:
- Myślenie o tej osobie, problemy ze skoncentrowaniem się na czymkolwiek innym.
Pamiętanie jedynie jej dobrych cech. - Stawianie tej osoby na piedestale; niedocenianie własnych talentów i umiejętności oraz przecenianie jej talentów i umiejętności.
- Nieprzyjemne uczucie braku, które znika jedynie wówczas, gdy kontakt z tą osobą znów zostaje nawiązany.
- Przekonanie, że to twoja jedyna szansa na miłość:
- “Mało jest osób, z którymi jestem kompatybilny/a – jakie są szanse na to, że znajdę kogoś takiego jak on/ona?”
- “Lata mogą minąć, zanim poznam kogoś nowego; zawsze będę sam/sama”.
- Przekonanie, że mimo że nie jesteś w tym związku szczęśliwy, trwanie w nim jest lepsze niż pozwolenie partnerowi odejść
- “Jeśli mnie zostawi, zmieni się we wspaniałego partnera – dla kogoś innego”.
- Hołubienie nadziei “Może się zmieni”.
- “Wszystkie pary mają swoje problemy – nasz przypadek nie jest pod tym względem niczym szczególnym”.
- Uciekanie się do milczenia, zrywania kontaktu mające na celu doprowadzenie do nawiązania kontaktu przez drugą stronę:
- “Tyle się nie odzywa, teraz ja będę milczeć”
- “Domyśl się o co mi chodzi”
