Zdezorganizowany styl przywiązania – jeden z najtrudniejszych do zdiagnozowania. Często przejawia oba aspekty lękowy i unikający.
Czy wiesz którym stylem przywiązania jesteś?
Czy z jednej strony obawiasz się porzucenia i starasz się za wszelką cenę dać z siebie jak najwięcej w relacji nie dbając o swoje potrzeby, a z drugiej boisz się emocjonalnej bliskości i wolisz podchodzić do relacji bardziej racjonalnie?
A może po pewnym czasie buduje się w Tobie rozgoryczenie, niechęć i gniew i wybuchasz uciekając z relacji? Aby po chwili, kiedy emocje opadną, zaczynasz tęsknić, starasz się naprawić co zostało zniszczone czując poczucie winy i może nawet wstyd?
Twoje zachowanie może być odbierane jako chaotyczne i niejasne dla Ciebie jak i dla Twojej partnerki lub partnera. Także i dla Ciebie. Możesz się nawet podejrzewać, że jest coś z Tobą nie tak?
Takie rozterki najczęściej towarzyszą osobom mającym zdezorganizowany styl przywiązania.
Chcę Cię uspokoić, to co się z Tobą dzieje, nie jest Twoją wina.
Jest to wspomnienie bardzo trudnych chwil, które teraz echem odbijają się i krążą jako nieświadome wspomnienia destabilizując Twoje życie. Ale możesz odzyskać kontrolę i poczucie bezpieczeństwa. Bliskość nie musi Ciebie przerażać, a trudne momenty mogą zostać w historii jako smutne doświadczenia bez wpływu na Twoje obecne życie. To co się dzieje w Twoich relacjach jest łatwe do wytłumaczenia z pomocą Teorii przywiązania. Pozostaje jeszcze przepracować stare wspomnienia aby pozostawić je w przeszłości.
Czym jest styl przywiązania?
Style przywiązania według Johna Bowlby – twórcy teorii przywiązania (attachment theory) wykształcają się w pierwszych latach życia dziecka i mają ogromny wpływ na sposób w jaki każda osoba buduje więzi z innymi osobami oraz w jaki sposób radzi sobie w konfliktach w relacjach.
W podstawowej teorii przywiązania wyróżnia się 4 style przywiązania bezpieczny, lękowy, unikający, zdezorganizowany.
A poniżej zamieszczam bardziej szczegółowy opis dotyczący zdezorganizowanego stylu przywiązania.
Ciągła walka i ucieczka w relacjach?
- Pragniesz relacji, ale ciężko Ci się zaangażować w pełni?
- Wolisz nie odsłaniać swoich kart na czym cierpi relacja?
- Impulsywnie podejmujesz decyzje a potem plujesz sobie w brodę?
- Czujesz, że nie zasługujesz na wspaniałą relację?
- Wielokrotnie się wycofujesz z relacji i nie wiesz czemu?
Jak wykształca się zdezorganizowany styl przywiązania?
Chaos w domu dziecka
W przypadku stylu zdezorganizowanego, jest kilka teorii dotyczących przyczyn powstawania tego stylu. Według oryginalnej teorii przywiązania styl zdezorganizowany powstaje w wyniku trudnych przeżyć w dzieciństwie. Może to być chaotyczne zachowanie głównego opiekuna dziecka i z tego względu dziecko z jednej strony przejawia styl lękowy – pragnący bliskości ze swoim opiekunem (co jest naturalne dla każdego), a z drugiej obawia się bliskości, gdyż z jakiegoś powodu zachowanie opiekuna może być dla dziecka zbyt niebezpiecznie i obawia się ono do niego zbliżyć.
Według tej teorii jest to objaw słabego przystosowania się dziecka do warunków panujących w domu.
W innej teorii zakłada się, że jest to najlepsza możliwa strategia jaką dziecko mogło przyjąć, ze względu na warunki panujące w domu. Warunkami tutaj może być to, że dziecko wychowywało się w sierocińcu, gdzie brakowało opiekunów, często byli oni przytłoczeni ilością pracy i nie starczało czasu i możliwości indywidualnego podejścia do każdego dziecka. Mogło się zdarzyć, że opiekun był emocjonalnie niedostępny, niedojrzały, chaotyczny. Ze względu na panujące trudne do przewidzenia odpowiedzi opiekuna dziecka – dziecko nie wykształciło odpowiednich reakcji w kontaktach z ludźmi. W tej teorii styl zdezorganizowany nazywa się niezintegrowanym lękowo-unikowym.
Odmienne style przywiązania rodziców
Kolejną przyczyną, z powodu której może wykształcić się styl zdezorganizowany może być dwójka rodziców przejawiających odmienne style przywiązania. Czyli kiedy jeden z rodziców wymaga innego zachowania niż drugi np. jeden rodzic posiada styl unikający a drugi lękowy dziecko może się dostosować wytwarzając odpowiednie zachowania do każdego z rodziców. Takie przystosowanie może w efekcie dawać niezintegrowany styl przywiązania.
Niezintegrowanie polega na stosowaniu „reakcji” na sytuację nie zawsze adekwatnej do danej sytuacji. Czyli bardziej przypomina przypadkowość reakcji – czasami jedna sytuacja wywoła reakcję lęku przed opuszczeniem, osaczające zachowania ze strony osoby o stylu zdezorganizowanym, zgodzenie się na jakieś prośby wbrew swoim własnym potrzebom. A innym razem podobna sytuacja może wywołać reakcję unikającą, odcięcie od relacji, zdystansowanie, „włączenie racjonalnego umysłu” spowodowany lękiem przed byciem zalanym emocjami drugiej osoby, lękiem przed wykorzystaniem, lękiem przed zranieniem. Wejście w „racjonalny” umysł, unikanie kontaktu w relacji poprzez zatopienie w pracy lub nagłą potrzebę „wyjścia z relacji” (nagłe zerwanie).
Zły dotyk, uzależnienia, chaos
Zdezorganizowany styl przywiązania może powstać także na skutek różnego rodzaju nadużyć. Np. nadużywanie zaufania dziecka przez opiekuna, np. przemoc fizyczna , seksualne przekraczanie granic, występujące u opiekuna, problemy z alkoholem lub innymi substancjami, a także niektóre choroby psychiczne, które mogą wprowadzać chaos i niepewność w otoczeniu dziecka.
Przejawem chaotyczności mogą być, nieprzewidywalne reguły działające w danym środowisku, które nie pozwoliły dziecku nauczyć się stałych i sprawdzonych metod reagowania na bodźce powstające w domu. Czasami rodzic albo nawet rodzice mogli np. pod wpływem alkoholu być mili i traktować przewiny dziecka jako coś na co można było przymknąć oko. Za innym razem mogli za to samo wymierzać nieadekwatnie wysokie kary nawet cielesne, zamknięcie, izolację, głodzenie. I to samo mogło się dziać kiedy dziecko zachowywało się „grzecznie” – czasami „bez powodu” mogło zostać ukarane ponieważ rodzic miał zły nastrój, czy miał kaca.
W połączeniu lub każde z osobna mogą wytworzyć u dziecka zdezorganizowany styl przywiązania. W efekcie powstać może nieuporządkowany sposób reagowania na sytuacje, czyli czasami będziesz reagować w jeden sposób, a za chwilę, na to samo zdarzenie, w zupełnie inny. Raz będzie to chłodne wycofanie a wręcz nawet obojętność, a za drugim razem będzie to gwałtowny wybuch pełen emocji. Uzależnione to będzie, czy w danym momencie bardziej aktywne były emocje czy rozum, który racjonalizuje i odcina od emocji.
Ciągła walka i ucieczka w relacjach?
- Pragniesz relacji, ale ciężko Ci się zaangażować w pełni?
- Wolisz nie odsłaniać swoich kart na czym cierpi relacja?
- Impulsywnie podejmujesz decyzje a potem plujesz sobie w brodę?
- Czujesz, że nie zasługujesz na wspaniałą relację?
- Wielokrotnie się wycofujesz z relacji i nie wiesz czemu?
Główne cechy zdezorganizowanego stylu przywiązania
Poniżej przedstawię najważniejsze trudności z jakim mierzy się zdezorganizowany styl przywiązania w relacjach.
- Wewnętrzna ciągła walka pomiędzy chęcią bycia w relacji a obawą przed utratą własnej niezależności bądź zalaniem emocjami drugiej osoby.
- Wahania pomiędzy lękiem o relację a uciekaniem przed bliskością – bardzo silne ekstrema w zachowaniu powodujące zmieszanie i niezrozumienie zarówno u osoby ze stylem zdezorganizowanym jak i u partnera/partnerki.
- Trudności z dbaniem o własne granice i potrzeby
Bardzo silny wewnętrzny krytyk, wybuchowy wewnętrzny dialog, często przypomina sposób w jaki odzywano się do Ciebie w czasach dziecięcych - Podnoszenie obniżonego samopoczucia poprzez poszukiwanie adrenaliny (niebezpieczne sporty, wyjazdy na długie wycieczki w celu wyciszenia).
- Umiejętność i chęć obdarzenia kogoś głębokimi uczuciami, jednocześnie “uciekanie” z relacji w inne zajęcia (np. w pracę).
- Poczucie niskiej wartości, wahania nastroju powodujące odczucie niezasługiwania na zdrową relację.
- Lęk przed otworzeniem się przed kimś, zanim ta druga osoba się nie otworzy pierwsza – potrzeba poczucia bezpieczeństwa zanim się otworzę.
- Brak zintegrowania emocji i racjonalności – odwrotnie niż u osoby z bezpiecznym stylem przywiązania.
- Postrzeganie relacji jako ciągłej walki o silniejszą pozycję w celu odczucia bezpieczeństwa.
- Chaotyczne podejmowanie decyzji ze względu na niestabilność emocji.
Zdezorganizowany styl przywiązania ma także dobre cechy, które mogły by się nigdy nie wytworzyć gdyby nie sytuacja, w której wzrastało dziecko.
Niektóre wartościowe cechy, które może mieć zdezorganizowany styl przywiązania:
- Chęć pracy nad sobą – ze względu na dosyć niską samoocenę towarzyszącą stylowi zdezorganizowanemu, osoby o tym stylu wykazują chęć pracy wewnętrznej nad sobą – w celu naprawienia siebie.
- Łatwość „czytania” ludzi – ze względu na niejasną sytuację w domu – mogła wykształcić się umiejętność czytania nastrojów ludzi na podstawie bardzo drobnych i subtelnych znaków.
- Umiejętność „czytania” jednocześnie może objawiać się jako zbytnia nadinterpretacja i warto sprawdzać czy “czytana” osoba rzeczywiście odczuwa dany nastrój (praca nad komunikacją w relacji, sprawdzanie, czy nie mam jakichś nieuświadomionych założeń podczas danej reakcji).
- Umiejętność i specjalizacja w ocenie ryzyka, jednakże bliskość i intymność kojarzą się z ogromnym ryzykiem dla osoby ze stylem zdezorganizowanym.
- Potrafisz bardzo mocno i intensywnie odczuwać emocje (przypominając styl lękowy), jednocześnie kiedy emocje zaczynają być zbyt intensywne, może włączyć się system obronny – dezaktywujący przypominający zachowania stylu unikającego
Jak funkcjonuje zdezorganizowany styl przywiązania w życiu?
Styl zdezorganizowany może być porównany z wahadłem wahającym się pomiędzy stylem lękowym a unikającym.
Kiedy nastąpiła aktywacja części lękowej, wtedy jesteś pod wpływem emocji, część racjonalna działań jest mniej istotna a większość decyzji jest podejmowana pod wpływem impulsu. Może to prowadzić do wielu decyzji podjętych w nieprzemyślany sposób, odbijających się negatywnie na Tobie. Co może prowadzić do podjęcia decyzji, że nie zrobię niczego bez dobrego przemyślenia za i przeciw.
Kiedy wahadło przechyli się na drugą stronę – stronę unikającą – może pojawić się całkowite niezrozumienie decyzji podejmowanych pod wpływem emocji (części lękowej), może pojawić się brak akceptacji tych decyzji – gdyż osoba po tej stronie wahnięcia nie ma kontaktu z fragmentem siebie, który był aktywny podczas podjęcia decyzji, czy wybuchowej reakcji.
W efekcie może pojawiać się u Ciebie zmieszanie a nawet i nieufność do siebie, do stałości swoich postanowień i działań. Może to dodatkowo prowadzić do poczucia bezradności a w przypadku gwałtownych reakcji w relacji – poczucia niezasługiwania na głębsze relacje.
Wahania spowodowane są niezrozumieniem kiedy i w jaki sposób stosować odpowiednią do sytuacji strategię. Ta trudność najczęściej dotyka osoby posiadające zdezorganizowany styl przywiązania.
Ciągła walka i ucieczka w relacjach?
- Pragniesz relacji, ale ciężko Ci się zaangażować w pełni?
- Wolisz nie odsłaniać swoich kart na czym cierpi relacja?
- Impulsywnie podejmujesz decyzje a potem plujesz sobie w brodę?
- Czujesz, że nie zasługujesz na wspaniałą relację?
- Wielokrotnie się wycofujesz z relacji i nie wiesz czemu?
Jak zdezorganizowany styl przywiązania funkcjonuje w relacjach?
Z jednej strony odczuwasz potrzebę bliskości a z drugiej obawiasz się czy ktoś nie wykorzysta informacji o Tobie. Z jednej strony potrafisz wysłuchać drugą osobę, ale często masz wrażenie, że nie wiesz co możesz powiedzieć o sobie, aby ktoś poczuł Twoją bliskość. Otwarcie się z własnymi emocjami może rodzić w tobie ogromny opór a nawet strach.
Początkowo pragniesz się zbliżyć i bardzo mocno odczuwasz emocje fascynacji w nowej relacji. Jednakże kiedy pojawiają się prośby o powiedzenie czegoś o sobie, wtedy mogą pojawić się zachowania unikające. To po to aby poczuć, że mam kontrolę nad swoją wolnością i niezależnością a czasami kiedy druga osoba zaczyna dzielić się coraz bardziej intymnymi szczegółami o sobie, zaczynasz odczuwać odpowiedzialność za czyjeś emocje i obawiasz się, że siebie utracisz. Zaczynasz uciekać w niezależność, izolację dodatkowo będąc w świadomości, że te reakcje są oddalające i czując poczucie winy, odpowiedzialności.
Kiedy zdobędziesz trochę przestrzeni, możesz odczuć, że odzyskujesz siebie i kontrolę nad swoim życiem. Wtedy może pojawić się zastanowienie, czy relacja, w której jesteś nie jest zbyt osaczająca. Jest to część mechanizmu dezaktywacji, aby nie czuć powinności bycia w zagrażającej bliskości. Kiedy jednak zaczniesz zauważać, że osoba zaczyna się oddalać, zaczynasz odczuwać strach przed jej utratą i zaczyna pojawiać się chęć zwiększenia bliskości i tęsknota za bliskością.
Będąc po stronie “emocjonalnej”, nie mając pełnego kontaktu z racjonalną częścią podejmującą decyzje o odsunięciu, mogą się pojawiać obawy o relację, poczucie niewystarczającej bliskości, obawy o bycie opuszczonym, mogą się pojawić impulsywnie podejmowane decyzje, które można nazwać “słomianym zapłonem”.
W połączeniu powoduje to wykształcenie się nieuporządkowanego sposobu reagowania, czyli czasami będziesz reagować w jeden sposób a za chwilę w inny na to samo zdarzenie. Raz będzie to chłodne wycofanie a wręcz nawet obojętność, a za drugim razem będzie to gwałtowny wybuch pełen emocji. Uzależnione to będzie, czy w danym momencie bardziej aktywne były emocje czy rozum, który racjonalizuje i odcina od emocji.
Jak zmienić styl zdezorganizowany na bezpieczny?
Według Johna Bowlby, wytworzony w dzieciństwie styl przywiązania będzie nam towarzyszyć do końca życia.
Jest jednak możliwość zmiany stylu zdezorganizowanego.
- Poprzez pracę z trudnymi doświadczeniami z dzieciństwa – aby je w końcu pożegnać
- Poprzez naukę nowych umiejętności komunikacji – których nie było w Twoim domu na co dzień
“Tym, co niepokoi ludzkie umysły, nie są zdarzenia, ale ich osądy na ich temat.”
Jednym ważnym elementem jest praca albo indywidualnie (auto-terapia) albo w terapii indywidualnej. W przypadku stylu zdezorganizowanego, chaotyczność reakcji oraz wpadanie w odcięcie od emocji, może znacznie utrudniać proces i może Ci się wydawać, że nie ma dla Ciebie ratunku i, że styl zdezorganizowany jest wyrokiem do końca życia. Zapewniam Cię, że to nie musi być prawdą.
Zasługujesz na życie w relacji, która jest wspaniałą, ciepłą, pełną miłości, usłyszenia, szacunku, partnerstwa.
Każda osoba zasługuje. Ty także.
Ciągła walka i ucieczka w relacjach?
- Pragniesz relacji, ale ciężko Ci się zaangażować w pełni?
- Wolisz nie odsłaniać swoich kart na czym cierpi relacja?
- Impulsywnie podejmujesz decyzje a potem plujesz sobie w brodę?
- Czujesz, że nie zasługujesz na wspaniałą relację?
- Wielokrotnie się wycofujesz z relacji i nie wiesz czemu?
I jest to możliwe do osiągnięcia za pomocą włożenia pewnej pracy w wewnętrzny rozwój i przepracowanie doświadczeń, które teraz odbijają się echem w Twoim życiu – pomimo, że już są historią. Nasze umysły mają tendencję do utykania w trudnych momentach życia. Możemy im pomóc i wyrwać się z trzymających nas wspomnień.
Jednym ze skutecznych sposobów pracy wewnętrznej jest użycie Systemu Wewnętrznej Rodziny (po ang. Internal Family System). Praca w modelu IFS daje dobre rezultaty, jest dosyć szybka.
Inną metodą, równie skuteczną i dającą bardzo szybkie rezultaty jest praca z linią czasu.
Generalnie zdezorganizowany styl przywiązania jest trudnym stylem do zmiany. Przeważnie praca na wielu poziomach może pomóc w zmianach.
W obu powyższych przypadkach sugeruję wstępnie pracę z pomocą terapeuty, albo osoby, która ma doświadczenie w pracy danymi modelami. Wiele osób stara się samodzielnie podjąć próby “naprawy”, ucząc się modalności terapii. Praca samemu „od zera” może wydłużyć znacząco czas potrzebny na poczucie zmiany i może prowadzić do zniechęcenia, zanim się odczuje wpływ zmiany.
Kolejnym krokiem, po oczyszczeniu trudnych czy nawet traumatycznych doświadczeń, będzie nauka nowych zdrowszych sposobów reagowania. Będzie to związane z konkretnymi nowymi umiejętnościami komunikacji, które pomogą zbliżyć się do bezpiecznego stylu przywiązania.
Nauka nowych umiejętności komunikacyjnych pomoże zmienić reakcje wytworzone w najmłodszych latach, na nowe bardziej przystosowane do dorosłego życia, gdzie nie potrzebne są już „dziecięce” sposoby rozwiązywania trudności.
Pracę indywidualną można dokonywać na wielu różnych poziomach. Jak to w wielu przypadkach zaobserwowałem, kolejne podejścia pozwalają dokonać zmiany na coraz głębszych poziomach.
Bardzo ważne jest własne zaangażowanie w proces, wtedy zmiany następują niezwykle szybko.
Dziękuję za przeczytanie i zapraszam do współpracy!
